 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
|
Drewniany dwór w Podgórzu modelowym przykładem stylu dworkowego
| |||
Najistotniejsza wartość dworu w Podgórzu polega na tym, że jest on przykładem skromnego, drewnianego, tradycyjnego wiejskiego dworu polskiego o szlachetnych proporcjach, usytuowanego w wyjątkowo pięknym, malowniczym i niemal nie przekształconym otoczeniu przyrodniczo-krajobrazowym... Niewątpliwie ten niski budynek z kolumnowym portykiem, pobielonymi ścianami, nakryty wysokim czerwonym dachem, otoczony starymi drzewami, malowniczo usytuowany na skraju skarpy, mógł ongiś stanowić „ucieleśnienie marzeń polskiego ziemianina o białym dworze z kolumnami". /Anna Radźwicka-Milczewska, historyk sztuki, rzeczoznawca Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków w zakresie rewaloryzacja zabytków architektury i budownictwa, „Studium historyczno-konserwatorskiego drewnianego dworu we wsi Podgórze-Parcele”/ Dwór w Podgórzu „stanowi modelowy przykład tzw. stylu dworkowego. Jest drewniany, konstrukcji zrębowej, stoi na podmurówce z cegły. Wybudowany na planie prostokąta, parterowy, pośrodku elewacji frontowej szeroki, przyścienny portyk złożony z dwóch par toskańskich kolumn, podtrzymujących dach naczółkowy. Układ wnętrz dwutraktowy, przekształcony. Wysoki dach czterospadowy kryty blachą”. /Tadeusz S. Jaroszewski, Marek Gierlach, Po pałacach i dworach Mazowsza Przewodnik część III Wydawnictwo Naukowo Techniczne Warszawa 1999 r./
| |||
|
Próba opis dworu jakim był w latach 20. i 30. XX w. Budynek drewniany, nieszalowany, z nieużytkowym poddaszem, częściowo podpiwniczony od strony zachodniej i zbudowany na planie wydłużonego prostokąta 11m x 20m. Elewacja frontowa południowa, siedmioosiowa, z centralnym wejściem, do którego prowadzą schody i taras z czterema murowanymi i tynkowanymi kolumnami. Nad wejściem w dachu wystawka z półkolistym oknem i promieniście ułożonym szalunkiem, przykryta daszkiem naczółkowym. Węższe elewacje trzyosiowe. Dach czterospadowy (trzyspadowy nad wykuszem od frontu) z wystawką, kryty dachówką karpiówką, z dwoma symetrycznie położonymi świetlikami "wole oczka" od frontu. Okap dachu wsparty na rzeźbionych, wysuniętych zakończeniach belek stropowych (kroksztynach). 
| |||
|
Powojenne losy budynku Nowy właściciel (Skarb Państwa, a następnie gmina Mała Wieś) zmienił funkcję dworu z mieszkalnej na wielousługową. Przez pięćdziesiąt lat powojennych przez dwór przesunęło się ponad dziesięciu niezależnych użytkowników (urząd pocztowy, felczer, samopomoc chłopska, ośrodek zdrowia, biblioteka, prezydium rady narodowej, sklep, świetlica gminna, klub rolnika, punkt ZOMO, mieszkanie prywatne), z których każdy przystosowywał pomieszczenia budynku stosownie do swoich potrzeb. Nie liczono się przy tym z walorami historycznymi i architektonicznymi dworu. Nie wahano się np. przed wybijaniem nowych wejść oraz przesuwaniem otworów okiennych, jeśli było to wygodne dla nowego przeznaczenia danej części budynku. Przeprowadzano remonty podejmując często fatalne decyzje. Jedną z nich było szczelne obicie dworu podwójną papą, co bardzo pogorszyło stan techniczny ścian i sprzyjało rozwojowi szkodników. Zachowało się czarno-białe zdjęcie dworu z 1957 r. Przedstawia ono dwór od frontu. Zwraca uwagę biały kolor ścian budynku. Nie dokonano jeszcze innych przeróbek. Okna są nieokratowane, okiennice zdjęte, dach z dachówki ze świetlikami. 
Po roku 1978 dokonano kolejne zmiany we dworze. W miejsce dachówki ceramicznej na dachu położono blachę ocynkowaną (wbrew sugestii zawartej w opracowaniu p. Szaszewskiego aby dach pokryć pojedynczą dachówką na papie) oraz dokonano szerokich napraw więźby dachowej. Zniknęły wówczas świetliki zdobiące dach od frontu budynku. Założono także blaszane rynny i rury spustowe. Ponadto w latach powojennych rozebrano co najmniej cztery piece kaflowe. Wymieniono deski podłogowe w pomieszczeniach kuchennych. Zamurowano trzy przejścia wewnątrz dworu, zlikwidowano łazienkę, łącząc ją z tylnym przedpokojem. | |||
|
Od jesieni 2002 r. Po odkupieniu dworu od gminy przez spakobierców przedwojennej właścicielki we wrześniu 2002 r. okazało się, że jest on bardzo wilgotny i zagrzybiony. Podjęto szereg prac głównie o charakterze zachowawczym, w tym m.in. naprawiono uszkodzony narożnik budynku, kominy, uzupełniono i wymieniono rynny spustowe oraz rynny poziome (niestety znowu nadają się do wymiany, podobnie jak kominy), zerwano zagrzybione deski podłogowe w trzech dużych pomieszczeniach dworu i usunięto ziemię spod desek zgodnie z zaleceniem ekspertyzy mykologicznej, a następnie wylano tam cement, odsłonięto zamurowane przejście w korytarzu łączącym salon z tylną częścią dworu, usunięto zagrzybione fragmenty ścian drewnianych, usunięto ogromne ilości śmieci z poddasza, odkryto częściowo podwaliny i mokre fundamenty od strony wewnętrznej budynku, niszczono szkodniki drewna, skanalizowano dwór, ogrodzono go tymczasową siatką leśną, konserwowano okna poprzez zdjęcie starych pokryć malarskich, impregnację i malowanie, przywrócono okno w miejscu wybitych drzwi od frontu. Działania te zatrzymały postępującą korozję biologiczną wewnątrz budynku - dwór nie jest już zagrzybiony. Zgromadzono także dokumentację dworu, pozwalającą na opracowanie planu prac konserwatorskich i restauracyjnych. 
| |||
Poniżej kilka chronologicznie uporządkowanych zdjęć dworu
Foto: Monika Zmysłowska Foto Kraina Wyszogród 
| |||
Zachowane i odtworzone elementy zdobnicze
| |||
|
Dwór w Podgórzu Parcele został wpisany do rejestru zabytków dawnego woj. płockiego decyzją Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków z 8.09.1980 r. (l.dz. KL.I.5340/25/80):
Wpisuje się do rejestru zabytków województwa płockiego pod nr rej. 537 następujący obiekt:
Dwór drewniany w miejscowości PODGÓRZE-PARCELE gm. Mała Wieś, zbudowany w I ćwierci XIX w. klasycyzujący wraz z parkiem krajobrazowo-naturalistycznym. Strefa ochrony konserwatorskiej - 100 m od granic parku. Uzasadnienie: Obiekt wpisuje się do rejestru ze względu na czas powstania i wartość architektoniczną. |
