DWÓR W PODGORZU

Zabytkowy dwór drewniany w Podgórzu Parcele - DRZEWA

Park krajobrazowo-naturalistyczny w Podgórzu i jego drzewa

Park krajobrazowo-naturalistyczny w Podgórzu położony jest nad prawym dopływem Wisły - rzeczką Ryksą na Mazowszu. Znajduje się ok. 3 km w kierunku południowo-zachodnim od trasy krajowej nr 62, ok. 10 km od Wyszogrodu i 30 km od Płocka, w gminie Mała Wieś, po obu stronach rzeczki na długości niecałego kilometra i szerokości do ok. 400 m., w odległości ok. 4 km od ujścia Ryksy do Wisły i jest obecnie prawie całkowicie zarośnięty lasem. Z wyjątkiem dworu z wydzieloną wokół niego niedużą działką właścicielem zespołu są Lasy Państwowe. Obszar zespołu należał przed II wojną do majątku Podgórze, znaczna jego część miała charakter ogrodu w stylu angielskim.

Rzeczka Ryksa płynie w malowniczym, przypominającym puszczański matecznik wąwozie leśnym otoczonym po obu stronach stromą skarpą.

Dawniej w Ryksie było mnóstwo ryb: łososie, szczupaki, cierniki, leszcze, płocie. W związku z zwiększeniem produkcji w obecnie już nieistniejącej cukrowni Mała Wieś w połowie lat siedemdziesiątych rzeczka uległa zanieczyszczeniu, znikły z niej ryby, a w w. XXI została zasiedlona przez bobry, dewastujące drzewa rosnące po jej obu brzegach.

Dąb zabezpieczony przed bobrami, maj 2020 r.

Dwór usytuowany jest w centralnej części zespołu, po lewej stronie rzeczki, nad skarpą.

Od wsi Podgórze Parcele do dworu prowadzi aleja akacjowa, dawniej obsadzona bzami i znacznie szersza od obecnej, dawny układ wyznacza 23 starych akacji. Część zespołu, znajdująca się przed frontem dworu miała charakter ogrodu, a obecnie jest zarośnięta dziko rosnącym lasem i krzewami.

Bezpośrednio przed dworem zachwycał duży klomb obsadzony bukszpanem, po lewej i prawej stronie też były klomby, w środku jednego rosła pigwa. Przed dworem po lewej w głębi stoi piękne pomnikowe drzewo zwane popularnie jaworem - jest to juglans nigra (orzech czarny) o obwodzie 470 cm i zasięgu korony ok. 20 m.

Zachował się rząd grabów oddzielający obszar parku na wschodzie od pól uprawnych (dawniej sadu owocowego i warzywnego). Na zachód od dworu prowadzi aleja gęsto obsadzona kasztanowcami, które są zaatakowane przez szrotówki kasztanowcowiaczki.

Za dworem na szczycie i zboczu skarpy rośnie szereg pomnikowych dębów szypułkowych. stanowiących pozostałość dawnej puszczy rozciągającej się nad brzegami Wisły. W sumie na terenie zespołu jest ok. 40 dębów szypułkowych, w tym na skarpie 14 sztuk o obwodach od 160 do 600 cm. Jeden z dębów o obwodzie 450 cm leży od kilkunastu lat powalony na ziemi, inny rosnący na wyspie nad rzeczką (o obwodzie 540 cm) ma uszkodzone konary.

Jako orzeczone decyzjami administracyjnymi na terenie dworsko-parkowym w Podgórzu występują następujące pomniki przyrody:

• juglans regia, nazwany w rejestrze orzechem włoskim (nr rej. 17, orzeczenie nr 223 PWRN z dnia 16.10.72 r.) /uwaga - jest to błędne klasyfikacja, powinno być juglans nigra - orzech czarny
• osiem dębów o obwodach 530,430,370,525,380,350,590,340 (nr rej. 18, orzeczenie nr 224 PWRN z dnia 16.10.72 r.);
• jeden dąb o obwodzie 291 cm (nr rej. 352, Rozporządzenie nr 4 Wojewody Mazowieckiego z dnia 02.02.04 r.).

Tylko na nielicznych drzewach pomnikowych w Podgórzu zachowały się tabliczki. Dęby stanowią dominującą atrakcję przyrodniczą zespołu.

Za dworem przed skarpą znajdował się drugi duży klomb obsadzony kulistymi tujami. Skarpa wysokości ok. 16 m obrośnięta jest obecnie głównie lasem liściastym.

Po stromym zboczu prowadzą zakosami słabo widoczne, zarośnięte, dawne alejki spacerowe, obecnie rozjechane quadami. Przed wojną były tu schodki wykonane z łupków dębowych prowadzące w dół wąwozu. Ozdobą dolnego tarasu był buk czerwony o obwodzie 270 cm i zasięgu korony ok. 25 m, dawniej otoczony pięknym trawnikiem i ławkami.

Przed wojną miejsce to miało typowo parkowy charakter. W pobliżu była drewniana altana wenecka. W czasie okupacji Niemcy posadzili tu sporo świerków zmieniając charakter otoczenia na leśny. Jedna z alejek obecnie wysadzona świerkami, dawniej była obsadzona peoniami.

Po drugiej stronie rzeczki w kierunku zachodnim znajdował się sad i ogród użytkowy z domem ogrodnika, z czego do niedawna rosło jedno drzewo owocowe (jabłoń kronselka). Obecnie miejsce to dzierżawi koło łowieckie, uprawiając poletko topinamburu.

W pobliżu rośnie dąb pomnikowy (ma tabliczkę), na pamiątkę przedwojennego kierownika gorzelni, pana Antoniego Rakowskiego, nazwany jego imieniem (obwód 430 cm), a dalej znajduje się źródełko "Korzonek", z którego przed wojną czerpano wodę na potrzeby dworu. Ujęcie wody jest zaniedbane, jednak do niedawna było kontrolowane przez Sanepid i chętnie odwiedzane przez tutejszą ludność.

Dawniej na drugą stronę rzeczki prowadziło szereg malowniczych mostków. Po jednych z nich pozostał ledwo zauważalny ślad. Niestety, drewniana kładka położona na rzeczce pomiędzy "Antonim" a źródełkiem, a także tablice informacyjne ufundowane przez gminę są stale dewastowane.

Po stronie zachodniej dworu Zespół graniczy z terenem dawnego spichlerza i gorzelnią, wybudowaną przez Henryka Siwczyńskiego, funkcjonującą do początku lat dziewięćdziesiątych. Oba obiekty przechodzące kilkakrotnie z rąk do rąk prywatnych właścicieli są w stanie kompletnego zniszczenia.

Tak wyglądała gorzelnia w 1991 roku. Dziś to ruina

Zespół dworsko-parkowy w Podgórzu oraz otaczające go duże tereny leśne charakteryzuje bogata flora i fauna. Na wiosnę zachwycają przylaszczki, zawilce, sasanki i konwalie oraz śpiew słowików, rośnie dziurawiec i dziewanna.

Spotkać można dzięcioła czarnego i wielkiego, sowę puszczyka, wilgę i ziębę. W budynku dworu są nietoperze gacki. W najbliższym sąsiedztwie dworu zakładają gniazda pszczoły leśne. Spotyka się sarny, dziki, lisy, zające i wiewiórki, a czasem (choć wyjątkowo) można zobaczyć łosia. Na niebie zachwycają klucze żurawi udających się na żerowiska. Niestety najazdy quadów na ten atrakcyjny ze względu na stromizny teren powodują niszczenie i zanikanie skarbów przyrodniczych.